1-Enflasyon muhasebesi nedir?
Temelinde enflasyon muhasebesi Vergi Yordam Kanunu’nda enflasyon düzeltmesi olarak tanımlanmaktadır. Genel manada enflasyon düzeltmesi, paranın satın alma gücündeki değişmeler nedeniyle gerçek durumu söz edemeyen mali tabloların, gerçek durumu söz eder hale gelmelerini sağlamak üzere düzeltme sürecine tabi tutulmasıdır.
2-Enflasyon düzeltmesi nasıl uygulanır?
Enflasyon düzeltmesi, mali tablolarda yer alan mali olmayan değerlerin Türk Lirası bedellerinin, tablonun ilişkin olduğu tarihteki kıymetine yükseltilmesidir. Düzeltme, nakdî olmayan değerlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak meblağlarının düzeltme katsayıları ile çarpılması suretiyle gerçekleştirilecektir.
3-Enflasyon düzeltmesi neden değerlidir?
Enflasyon düzeltmesi, mali tabloların uzun yıllar süren yüksek enflasyonun tesirinden arındırılması, böylelikle vergileme üzerindeki enflasyondan kaynaklanan aksiliklerin giderilmesi ve mali tablonun ilişkin olduğu tarihteki satın alma gücünü gerçek kıymetinde göstermesi açısından kıymetlidir.
4-Şirketlere ek vergi yükü getirecek mi?
31/12/2023 tarihli mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan düzeltme farkları geçmiş yıllar kâr/zararı hesabında gösterilecektir. Bu biçimde tespit edilen geçmiş yıl kârı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiş yıl ziyanı ise ziyan olarak kabul edilmeyecektir. Lakin 2024 ve takip eden hesap devirlerine ilişkin vergi matrahı, düzeltilmiş bilançoya nazaran tespit edilecektir.
Geçici vergi periyotları ve hesap devri sonu itibariyle oluşan kâr ya da ziyan, ‘Enflasyon Düzeltme Hesabı’nın bakiyesine nazaran bulunacaktır. ‘Enflasyon Düzeltme Hesabı’nın bakiyesi, ‘Enflasyon Düzeltmesi Kârları/Zararları’ hesapları aracılığıyla ‘Dönem Kârı yahut Ziyanı Hesabı’na devredilerek kapatılacak ve oluşan bakiyeye nazaran işletmenin periyot kâr ya da ziyanı görülmüş olacaktır. Enflasyon düzeltmesi;
-01.01.2024 tarihi itibariyle, bilançosunun özkaynağı güçlü, mali olmayan pasif toplamları, mali olmayan faal toplamlarından fazla olan işletmeler için ziyan tesiri yaratacağından daha az vergi ödemelerini sağlayacak,
-01.01.2024 tarihi itibariyle, bilançosunun özkaynağı düşük, mali olmayan pasif toplamları, nakdî olmayan etkin toplamlarından az olan işletmeler için kâr tesiri yaratacağından daha çok vergi ödemelerine neden olacaktır.
5- 2023 yılı düzeltmesinin vergi tesiri?
2023 hesap devri sonuna ilişkin bilançonun düzeltilmesi sonucu hesaplanan meblağlar, izleyen devirde enflasyon düzeltmesi yapılıp yapılmayacağına bakılmaksızın, izleyen devrin başlangıç bedelleri olarak dikkate alınacaktır. 31/12/2023 yılı bilançosunda yapılacak düzeltme süreçleri direkt vergi tesiri yaratmayacaktır.
Ancak 31/12/2023 bilançosunda düzeltilen mali olmayan kalemler, 2024 ve sonraki yıllarda düzeltilmiş bedelleri üzerinden sarfiyat, maliyet yahut gelir ögesi olarak dikkate alınacaklarından 2023 yılı bilançosunun düzeltilmesi 2024 ve takip eden yıllarda dolaylı olarak vergi tesiri yaratacaktır.
6-Yıl sonunda ne olacak?
2023 hesap devri sonuna ilişkin bilançonun düzeltilmesi sonucu hesaplanan fiyatlar, izleyen periyotta enflasyon düzeltmesi yapılıp yapılmayacağına bakılmaksızın, izleyen periyodun başlangıç bedelleri olarak dikkate alınacaktır. Enflasyon düzeltme kaidelerinin varlığına bağlı olarak, 01/01/2024 tarihinden sonraki periyoda ilişkin düzeltme süreçleri, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş 31/12/2023 tarihli bilançoda yer alan düzeltilmiş bedeller üzerinden yapılacaktır.
7 -Kimler enflasyon düzeltmesi yapacak?
Enflasyon düzeltmesi, kolektif, ismi komandit, ismi şirketler ve iş iştirakleri dâhil karlarını bilanço temeline nazaran tespit eden gelir yahut kurumlar vergisi mükellefleri tarafından yapılacaktır. Yani bir işletmenin enflasyon düzeltmesi yapması için iki kaide öngörülmüştür: Gelir yahut Kurumlar Vergisi mükellefi olmak, bilanço temeline nazaran defter tutmak.
8-Düzeltme hangi varlıklar için yapılacak?
VUK kapsamında yapılacak enflasyon düzeltmesi yalnızca mali tablolardan yalnızca bilançoya uygulanacaktır. Bilançoda yer alan değerler nakdî ve mali olmayan değerler halinde iki kümeye ayrılmaktadır. Nakdî değerler enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır. Fakat bilançoda görünen nakdî olmayan değerlere ilişkin bedeller, bilanço tarihi prestijiyle bu değerlerin satın alma gücünü gösteren pahalar olmadığından, nakdî olmayan değerler enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır. Mali olmayan değerlere örnek olarak;
-Hisse senetleri,
-Stoklar,
– Mali duran varlıklar (iştirakler, bağlı ortaklıklar),
– Maddi olan ve olmayan duran varlıklar,
-Gelecek aylara/yıllara ilişkin giderler/gelirler,
-Mal ve sabit değer alımı için verilen TL cinsinden avanslar, sayılabilir.
9-Şirketler bu düzeltmeye hazır mı?
İlk enflasyon düzeltmesinin yapıldığı 2003 ve 2004 yılarından bu yana ticari hayatını sürdüren şirketler uygulamaya çok yabancı değiller. Lakin 2004 yılında yapılan düzeltmenin yalnızca 1 yıl için uygulanması nedeniyle şirketler çoklukla ERP/muhasebe sistemlerinde enflasyon düzeltmesi ile ilgili bir uyarlama yapmayı tercih etmemişlerdi. Üzerinden neredeyse 20 yıl geçtiğinden o günleri hatırlayanlar olsa da bu mevzuda deneyim sahibi kişi sayısının az olduğunu söyleyebiliriz.
10-Bu düzeltme mecburi mi?
Uygulama ihtiyari olmayıp, kaidelerin gerçekleşmiş olması halinde kapsama giren mükellefler tarafından mecburî olarak yapılması gereken bir düzenlemedir.
